Để khai thác thông tin viết mô tả chi tiết một cách hiệu quả, bạn cần sử dụng một loạt các kỹ thuật đặt câu hỏi khác nhau. Dưới đây là một số kỹ thuật chính, kèm theo ví dụ minh họa:
1. Câu hỏi mở (Open-ended questions):
Mục đích:
Khuyến khích người được hỏi chia sẻ thông tin rộng rãi, chi tiết và theo cách nhìn của họ.
Đặc điểm:
Không giới hạn câu trả lời, thường bắt đầu bằng “What,” “Why,” “How,” “Describe,” “Tell me about…”
Ví dụ:
“Hãy mô tả quang cảnh bạn nhìn thấy khi bước ra khỏi ngôi nhà đó.”
“Cảm xúc của bạn lúc đó như thế nào?”
“Điều gì đã khiến bạn quyết định làm như vậy?”
“Bạn có thể kể cho tôi nghe về những âm thanh bạn nghe thấy?”
“Bạn nghĩ gì về trải nghiệm này?”
2. Câu hỏi đóng (Closed-ended questions):
Mục đích:
Xác nhận thông tin cụ thể, thu hẹp phạm vi câu trả lời.
Đặc điểm:
Thường có câu trả lời “Yes,” “No,” hoặc lựa chọn cụ thể.
Ví dụ:
“Ngôi nhà đó có màu trắng phải không?”
“Bạn có nghe thấy tiếng chim hót không?”
“Bạn có cảm thấy sợ hãi không?”
“Đèn trong phòng có bật không?”
“Thời tiết lúc đó có mưa không?”
3. Câu hỏi thăm dò (Probing questions):
Mục đích:
Đi sâu vào chi tiết, làm rõ những điểm chưa rõ ràng.
Đặc điểm:
Tiếp nối câu trả lời trước đó, sử dụng các từ như “Why,” “Tell me more,” “What happened next,” “In what way?”
Ví dụ:
“Bạn nói bạn cảm thấy buồn. Vì sao bạn lại cảm thấy buồn?”
“Bạn thấy khá lớn. Bạn có thể ước lượng kích thước của nó không?”
“Bạn nói bạn nghe thấy một tiếng động lạ. Bạn có thể mô tả cụ thể hơn về tiếng động đó không?”
“Bạn nói bạn cảm thấy khó chịu. Điều gì khiến bạn cảm thấy khó chịu?”
“Bạn nói bạn nhìn thấy một cái cây. Nó là loại cây gì?”
4. Câu hỏi dẫn dắt (Leading questions):
Mục đích:
(Sử dụng cẩn thận!) Gợi ý câu trả lời mong muốn, có thể ảnh hưởng đến thông tin.
Đặc điểm:
Chứa đựng giả định, có xu hướng hướng người trả lời theo một hướng nhất định.
Ví dụ:
“Chắc hẳn bạn rất ấn tượng với kiến trúc của ngôi nhà này, phải không?” (Gợi ý rằng ngôi nhà có kiến trúc ấn tượng)
“Bạn không hề cảm thấy sợ hãi chút nào, đúng không?” (Gợi ý rằng không có cảm giác sợ hãi)
“Bạn nghĩ rằng đó là một quyết định tồi tệ, phải không?” (Gợi ý rằng đó là một quyết định tồi tệ)
Lưu ý:
Sử dụng câu hỏi dẫn dắt một cách thận trọng để tránh làm sai lệch thông tin. Chỉ nên sử dụng khi bạn đã có một số thông tin nền và muốn xác nhận một giả thuyết cụ thể.
5. Câu hỏi giả định (Hypothetical questions):
Mục đích:
Khám phá suy nghĩ, cảm xúc và phản ứng trong một tình huống tưởng tượng.
Đặc điểm:
Đặt ra một tình huống giả định và hỏi về phản ứng.
Ví dụ:
“Nếu bạn quay trở lại thời điểm đó, bạn sẽ làm gì khác?”
“Nếu bạn có thể thay đổi một điều về trải nghiệm đó, bạn sẽ thay đổi điều gì?”
“Nếu bạn gặp lại người đó, bạn sẽ nói gì?”
“Nếu bạn biết trước kết quả, bạn có hành động khác đi không?”
6. Câu hỏi trực tiếp (Direct questions):
Mục đích:
Thu thập thông tin cụ thể một cách nhanh chóng và rõ ràng.
Đặc điểm:
Hỏi thẳng vào vấn đề, không vòng vo.
Ví dụ:
“Ngôi nhà này được xây dựng năm nào?”
“Bạn đã ở đó bao lâu?”
“Ai là người cuối cùng bạn nhìn thấy?”
7. Câu hỏi gợi nhớ chi tiết giác quan:
Mục đích:
Khơi gợi lại ký ức và trải nghiệm thông qua các giác quan.
Đặc điểm:
Tập trung vào âm thanh, hình ảnh, mùi vị, xúc giác và cảm xúc.
Ví dụ:
“Bạn đã nhìn thấy những màu sắc nào trong căn phòng đó?”
“Bạn có thể mô tả mùi vị của món ăn đó không?”
“Bạn cảm thấy thế nào khi chạm vào bề mặt đó?”
“Bạn đã nghe thấy những âm thanh gì?”
“Không khí lúc đó có cảm giác như thế nào (nóng, lạnh, ẩm…)?
Nguyên tắc chung để đặt câu hỏi hiệu quả:
Lắng nghe chủ động:
Thật sự tập trung vào câu trả lời và sử dụng nó để định hướng cho những câu hỏi tiếp theo.
Tạo không khí thoải mái:
Giúp người được hỏi cảm thấy tin tưởng và sẵn sàng chia sẻ thông tin.
Kiên nhẫn:
Đừng vội vàng, hãy cho người được hỏi thời gian để suy nghĩ và trả lời.
Tránh ngắt lời:
Để người được hỏi hoàn thành câu trả lời của họ.
Sử dụng ngôn ngữ phù hợp:
Điều chỉnh ngôn ngữ cho phù hợp với trình độ và bối cảnh của người được hỏi.
Kết hợp các loại câu hỏi:
Sử dụng một loạt các loại câu hỏi khác nhau để khai thác thông tin một cách toàn diện.
Ghi chép cẩn thận:
Ghi lại những thông tin quan trọng để tham khảo sau này.
Ví dụ về quy trình đặt câu hỏi để mô tả chi tiết một căn phòng:
1. Câu hỏi mở:
“Hãy mô tả căn phòng mà bạn vừa bước vào.”
2. Câu hỏi thăm dò:
“Bạn nói rằng căn phòng có vẻ lạnh lẽo. Bạn có thể giải thích rõ hơn cảm giác đó không?”
3. Câu hỏi gợi nhớ chi tiết giác quan:
“Bạn nhìn thấy những màu sắc gì trong căn phòng đó?” “Bạn có nghe thấy âm thanh nào không? (tiếng gió, tiếng đồng hồ…)” “Bạn có cảm thấy mùi gì không?”
4. Câu hỏi đóng:
“Cửa sổ có đóng kín không?” “Đèn có bật không?”
5. Câu hỏi trực tiếp:
“Kích thước căn phòng khoảng bao nhiêu?” “Có bao nhiêu cửa sổ trong phòng?”
6. Câu hỏi giả định:
“Nếu bạn có thể thay đổi một điều về căn phòng này, bạn sẽ thay đổi điều gì?”
Bằng cách kết hợp các kỹ thuật đặt câu hỏi này và áp dụng các nguyên tắc chung, bạn có thể khai thác thông tin một cách hiệu quả và thu thập được những mô tả chi tiết, sống động. Chúc bạn thành công!